(Nie)chciane dziedzictwo?

Kiedy w marcu 2013 roku odbierałem z rąk Jerzego Antkowiaka główną nagrodę za kolekcją „Malkontent” podczas gali Cracow Fashion Awards, nie do końca zdawałem sobie sprawę z tego, z kim mam do czynienia. W głowie tliła się nazwa Moda Polska i właściwie tyle.

Choć już dwa lata wcześniej w 2011 roku Judyta Fibigier zrealizowała dokument „Political Dress”, trzeba było jeszcze zaczekać kilka lat na wzrost zainteresowania modą z czasów PRL. W 2015 roku ukazała się książka Aleksandry Boćkowskiej „To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL”, biografia Jerzego Antkowiaka jako wspólne opracowanie Agnieszki L. Janas i samego projektanta oraz „Caryca polskiej mody, święci i grzesznicy” Marty Sztokfisz poświęcona m.in. projektantce Jadwidze Grabowskiej, założyciele Mody Polskiej.
W Muzeum Narodowym w Krakowie premierowo zaprezentowano przekrojową wystawę „Modna i już! Moda w PRL”, która rok później zawędrowała do Muzeum Narodowego we Wrocławiu. 2016 to również rok w którym Grzegorz Sołtysiak
i Dorota Williams opublikowali „Modny PRL”, a Krzysztof Tomasik biografię Grażyny Hase.

Kiedy w lutym 2018 roku na polskim rynku ukazał się pierwszy numer polskiej edycji magazynu „Vogue”, okładka autorstwa Jurgena Tellera przedstawiająca Małgosię Belę i Anię Rubik na tle Pałacu Kultury i Nauki podzieliła społeczeństwo, zdaniem Agaty Pyzik z  magazynu „Szum”, odsłaniając lęki klasy średniej o własną pozycję. Pracowałem w tamtym czasie intensywnie nad doktoratem dotyczącym przemian polskiego rynku mody.

Nagle zdałem sobie sprawę z tego, że w tym PRL-owskim dziedzictwie coś musi być, że w jakiś sposób jest ono wciąż drażniące i niewygodne, a konsekwencje tamtych dekad wdrukowane w nasz sposób myślenia o polskiej modzie. Całe bowiem lata dziewięćdziesiąte poprzedniego wieku były w Polsce próbą zrzucenia tego niewygodnego bagażu, o czym świadczyła chociażby fala powstających polskich marek z zachodnio brzmiącymi nazwami. Tak bardzo chcieliśmy ten Zachód dogonić, a dziś?

Dziś ta moda z PRL jest dla mnie fascynującym tematem i chyba nie tylko dla mnie. W tym właśnie przełomowym 2018 roku pojawiła się bowiem świetna książka Ewy Rzechorzek „Moda Polska Warszawa”, a w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi pokazano wystawę „Jerzy Antkowiak – Moda Polska”, którą można było obejrzeć do marca 2019 roku. W ramach serii „Polskie Projekty Polscy Projektanci” Muzeum Miasta Gdyni postanowiło zaprezentować postać Barbary Hoff. Uwielbiam oglądać znakomicie zaprojektowany katalog z tej wystawy, a szczególnie świetną sesję zdjęciową autorstwa Zuzy Krajewskiej.

W ubiegłym 2022 roku można było zobaczyć w Polsce m.in. takie związane z tematem mody PRL wystawy jak: „Helena Bohle-Szacka. Przenikanie” w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi (obecnie wystawa jest dostępna w Galerii im. Śleńdzińskich w Białymstoku pod nazwą „Helena Bohle-Szacka. Przenikanie II”), „Grażyna Hase. Zawsze w modzie” w Muzeum Warszawy czy „Ubierało nas Tarmilo” w Muzeum w Tarnowskich Górach. Dziedzictwo poprzednich dekad odkrywają również marki modowe. Korzenie łódzkiego Pan tu stał sięgają 2006 roku, kiedy Justyna Burzyńska i Maciek Lebiedowicz zaczęli prowadzić bloga poświęconego polskiemu wzornictwu. Kilka lat temu wskrzeszono markę sportowego obuwia z lat osiemdziesiątych XX wieku – Sofix. Z kolei projektantka Natalia Siebuła sesje fotograficzne realizuje w modernistycznych, często zapomnianych przestrzeniach, do tej pory były to m.in. Puławski Ośrodek Kultury „Dom Chemika”, Kielecki Dworzec PKS sprzed modernizacji czy ośrodek wczasowy w Stawiskach  (tę sesję prezentujemy w dziale design – przyp. red.).

Zdaje się zatem, że zyskaliśmy odpowiednią perspektywę by na nowo odkrywać to, co tak bardzo jako społeczeństwo chcieliśmy zapomnieć

dr Michał Wójciak

Autor projektu „Fashion Hunger PL – dziedzictwo polskiej mody XX wieku” na temat mody PRL, realizowanego w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Lounge jest patronem medialnym projektu.

Podpis

Grażyna Hase trzyma w dłoniach swoje zdjęcie z czasów, kiedy była modelką na potrzeby Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, wrzesień 2021

Fot. Michał Wójciak