Modus operandi jest metodą stosowaną w kryminalistyce i oznacza charakterystyczny, szczegółowy i z reguły powtarzający się sposób zachowania sprawcy, w którym uwidaczniają się indywidualne ceny i właściwości człowieka. Pojęcie modus operandi pojawiło się w 1913 r. w Anglia. W Polsce w 1925 r. były już profesjonalne rejestry zawierające opisy sposobów działania poszczególnych przestępców.
W jakim celu stosuje się modus operandi? Modus operandi ma na celu ustalenie pewnych podobnych cech w działaniu sprawcy przestępstwa, umożliwiających stwierdzenie, że kilka przestępstw zostało popełnione przez tego samego sprawcę. Analizując sposób postępowania sprawcy można uzyskać informacje, które ułatwiają jego poszukiwania i ostatecznie ujęcie.
Stosując modus operandi bazuje się na skłonności człowieka do pewnych powtarzalnych zachowań oraz tendencji do wykonywania takich samych czynności jedną, powtarzaną metodą. Identyfikacja na podstawie modus operandi jest wnioskowaniem mogącym dostarczyć poszlaki co do sprawstwa danego przestępstwa. Prawidłowo przeanalizowany sposób działania przestępcy pozwala na typowanie i wykluczanie sprawcy danego przestępstwa.
Barokowy Smak Wilna w Pałacu Paców.
Dane na temat modus operandi uzyskuje się z oględzin, zeznań świadków i podejrzanych, ekspertyz biegłych oraz eksperymentów procesowych. Badając modus operandi należy wziąć też pod uwagę nie tylko samo dokonanie czynu, ale także jego przygotowanie oraz czynności, które zostały dokonane po zdarzeniu.
Przy typowaniu przy pomocy modus operandi należy mieć na uwadze, że sprawca może naśladować inne osoby oraz, że sposób działania nie ma charakteru identyczności idealnej.
Ponadto, gdy powtarzamy dostatecznie długo pewne czynności, dochodzimy do pewnego stopnia zrutynizowania ich. Zachowanie sprawcy w danej sytuacji może zależeć od stanu zdrowia, kondycji fizycznej, wieku, zdobytego doświadczenia, inteligencji, wiedzy, wykształcenia, wykonywanego zawodu, a także od upodobań i osobowości.
Nie bez znaczenia jest również stan psychiczny, posiadane narzędzia czy środki finansowe oraz wpływ innych ludzi. Zagrożenia i utrudnienia w dokonaniu czynu zabronionego również mogą mieć wpłynąć na modus operandi. Inaczej zareaguje gwałciciel kiedy ofiara się broni, a inaczej gdy pozostaje bierna.
Wnioskowanie na podstawie modus operandi, mimo iż pomocne, jest wyłącznie domniemaniem obarczonym dużym prawdopodobieństwem pomyłki. Ten sam sprawca może zmieniać swój sposób dokonywania czynu w zależności od okoliczności i nabieranego doświadczenia. W związku z czym taki sam modus operandi nie może być jedynym dowodem w sądzie i nie można wyłącznie w oparciu o niego wydać wyroku w sprawie.
Anna Rodek-Kotynia
Radca prawny
www.kancelaria-brodowski.pl
